Χάρτης ενσυναίσθησης

 

Ορισμός

Ο χάρτης ενσυναίσθησης (empathy map) είναι ένα οπτικό εργαλείο που απεικονίζει παρατηρήσεις και πληροφορίες για την κατανόηση ενός ατόμου. Η ενσυναίσθηση απαιτεί συνδυασμό γνωστικής, συναισθηματικής και επικοινωνιακής κατανόησης. Σε μια άλλη εκδοχή αποτελεί το μέσο για την ανακάλυψη και την κατανόηση των συναισθημάτων ενός ατόμου.

Ο χάρτης ενσυναίσθησης συμβάλλει στο «χτίσιμο» εμπιστοσύνης ανάμεσα στη σχέση ενός εκπαιδευτικού με τον μαθητή (σε περίπτωση σχολείου), καθώς προκύπτει μια εις βάθος γνώση και έτσι ο εκπαιδευτικός είναι σε θέση να βοηθήσει ακόμη περισσότερο στην προσαρμογή του μαθητή.

Με τη χρήση του εργαλείου αυτού τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και η υπόλοιπη ομάδα έχουν τη δυνατότητα να δρουν λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τα λόγια του συμμαθητή τους, αλλά και τις ανάγκες του, τους προβληματισμούς του , τα συναισθήματά του και τις στάσεις του μειώνοντας τη σημασία του «φαίνεσθαι» και μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον τους στην ουσιαστική γνώση.

Παραδείγματα χρήσης μέσα από φανταστικές ιστορίες

Kamiran

Ένας νέος μαθητής, ο Kamiran που κατάγεται από τη Συρία, έρχεται στην τάξη. Είναι σημαντικό να γνωρίζω σαν εκπαιδευτικός κάτι για το άτομο αυτό, όπως το πολιτισμικό του υπόβαθρο και τις εμπειρίες του, ώστε να προσαρμοστεί χωρίς προβλήματα στο νέο περιβάλλον.

Πιο συγκεκριμένα, την πρώτη μέρα που θα έρθει ο καινούριος μαθητής στην τάξη θα φροντίσω ώστε να υπάρχει ένα ζεστό, οικείο και φιλικό κλίμα από τους συμμαθητές του. Έτσι, αφού έχω ενημερώσει από προηγούμενες ημέρες για τον Kamiran, την καταγωγή του, τον λόγο που ήρθε στη χώρα κ.α., τη στιγμή της πρώτης γνώσης, ο ίδιος θα δει στα μάτια των παιδιών την αποδοχή και θα αισθανθεί άνετα. Στη συνέχεια δίνοντάς του τον λόγο στα αγγλικά, διότι όπως πληροφορήθηκε γνωρίζει καλά αγγλικά, θα τον παρακινήσω να πει κάποια πράγματα για τον εαυτό του ώστε να τον μάθουν καλύτερα οι συμμαθητές του και θα μεταφράσω στα ελληνικά ώστε να γίνει κατανοητή και από τους υπόλοιπους. Έπειτα θα παρουσιάσουν και τα παιδιά τον εαυτό τους στον καινούριο συμμαθητή τους.

Η συνομιλία σε μια γλώσσα που είναι κοινώς γνωστή από εμένα και τον Kamiran που αποτελούσε ένδειξη σεβασμού απέναντί ​​του, απέναντι στις δυσκολίες του για συνεννόηση και με το ενδιαφέρον να κάνω να επικοινωνήσω μαζί μου όπως μπορώ, που κάνω να νιώσει ευχάριστα.

Σε επόμενη φάση θα μοιράσω φυλλάδια στα παιδιά τα οποία θα εμπεριέχουν έναν πίνακα αποτελούμενο από τέσσερα τεταρτημόρια. Στο πρώτο θα κληθεί να συμπληρώσει κάποιες πληροφορίες για τον Kamiran με βάση αυτά που τους αφηγήθηκε εκείνος, στο δεύτερο τι πιστεύουν ότι σκέφτεται σχετικά με τα καινούρια άτομα που έχει απέναντί ​​του, τον τρόπο με τους κ.λπ., στο τρίτο να περιγράψουν τις ενέργειές του, τη συμπεριφορά του, αν είναι ντροπαλός, αποστασιοποιημένος από αυτούς κ.λπ. και στο τέταρτο να μαντέψουν τι αισθάνεται. Επίσης το φυλλάδιο θα μοιραστεί και στον Kamiran, ώστε να μεταφέρει κι αυτός στο χαρτί μια εικόνα που έχει στο μυαλό του για τους συμμαθητές του. Αφού συμπληρωθούν τα φύλλα εργασίας θα γίνει διάλογος στην σχολική αίθουσα, έτσι ώστε να διασαφηνιστεί η πηγή των απαντήσεων των μαθητών και μέσα από την κριτική ανάλυση διαφορετικών αποψεών που ολοκληρώθηκε η ενσυναίσθηση, η είσοδος στον κόσμο του άλλου.

Aπό την επαρχία στην πόλη

Ένας καινούριος μαθητής 15 ετών πηγαίνει από την επαρχία σε ένα γυμνάσιο της πόλης, διότι η οικογένεια του αναγκάζεται να μετακομίσει για λόγους εργασιακούς. Αρχικά, είναι αναγκαίο να γίνει γνωστό το υπόβαθρο του μαθητή και τα χαρακτηριστικά του βιόκοσμού του έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία προσαρμογής του στο νέο σχολικό περιβάλλον. Ακολουθώντας, λοιπόν, τα στάδια δημιουργίας χάρτη ενσυναίσθησης θα πρέπει να δημιουργηθεί από τον εκπαιδευτικό χώρος όπου ο νέος μαθητής αισθάνεται άνετα να μιλήσει για τις ανάγκες και τις εμπειρίες του. Η συζήτηση μπορεί να διεξαχθεί εντός της σχολικής βιβλιοθήκης στη γωνία με τους καναπέδες. Όλοι οι μαθητές μαζί με τον εκπαιδευτικό κάθονται κυκλικά και κουβεντιάζουν.

Με βάση τον χάρτη της ενσυναίσθησης ο καινούργιος μαθητής λέει ότι επιθυμεί να συνεργαστεί με τους συμμαθητές του ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις αλληλοβοήθειας και να επιτευχθούν οι ακαδημαϊκό στόχοι που έχουν τεθεί από τον εκπαιδευτικό μέσα σε ένα κλίμα συνεργασίας. Ο μαθητής σκέφτεται εάν θα γίνει αποδεκτός από την ομάδα του καινούργιου αλλά και εάν θα καταφέρει να προσαρμοστεί και ο ίδιος στο νέο σχολικό περιβάλλον. Ο μαθητής αισθάνεται αγωνία, αμηχανία και άγχος διότι όλα γύρω του είναι καινούργια. Τέλος, ο μαθητής κάνει ενεργητικά τις δραστηριότητες του μαθήματος καθώς και τις υπόλοιπες και συμμετέχει ενεργά σε ομάδες. Ένα πολύ θετικό γνώρισμα είναι οι ποδοσφαιρικές του γνώσεις που τον κάνουν αποδεκτό στην ποδοσφαιρική σχολική ομάδα.

Μαρία

Έχουμε ένα καινούργιο μέλος της ομάδας μας, τη Μαρία και αφού την καλωσορίσουμε στην τάξη προσπαθούμε να πλαισιώσουμε με σκοπό την ανάπτυξη της συνεργασίας και την ισοτιμία να προσπαθούμε να αφουγκραστούμε τις απόψεις της, τα πιστεύω της, τα συναισθήματά της και τις πράξεις της.

Με βάση τον χάρτη της ενσυναίσθησης ( empathy map ) η Μαρία λέει ότι έχει σκοπό να προσαρμοστεί ομαλά στη νέα τάξη, να αναπτύξει συνεργασία με όλους τους συμμαθητές της. Επίσης διακηρύττει πως πρέπει να υπάρχει ένα πνεύμα ευγενούς άμιλλας ανάμεσα στα μέλη της τάξης καθώς επίσης και μια άλληβοήθεια. Αν και λέει ότι θα βάλει τα δυνατά της ώστε να είναι χρήσιμη απέναντι στους συμμαθητές της, πρόθυμη να συμβάλει στην επιλογή τόσο των ατομικών όσο και των ομαδικών στόχων. Ισχυρίζεται λοιπόν ότι θα εργαστεί με σύνεση και επιμέλεια για το κοινό καλό της τάξης ούτως ώστε όλοι να είναι ωφελημένοι.

Από την άλλη πλευρά η Μαρία σκέφτεται πώς θα είναι το κλίμα στη νέα τάξη. Θα τη βοηθήσουν οι συμμαθητές και οι συμμαθητές της να προσαρμοστούν; Θα υπάρξει συνεργασία ή αντ' αυτής ανταγωνιστικότητας και ατομισμός ; Αυτές είναι οι αρνητικές σκέψεις. Ωστόσο κοιτάζοντας τη θετική πλευρά των πραγμάτων σκέφτεται πως οι νέοι συμμαθητές και συμμαθητές της θα είναι ανοιχτοί σε συνεργασία και βοήθεια προς τη Μαρία. Αν και θεωρεί ότι θα δημιουργήσει καινούργιες φιλίες με τους υπόλοιπους μαθητές και με τον καιρό που θα προσαρμοστεί επιτυχώς.

Η Μαρία νιώθει στην αρχή ως καινούργια μαθήτρια στην τάξη ανάμικτα συναισθήματα. Δηλαδή έχει ένα σχετικό άγχος και αμηχανία για το πώς θα είναι η ατμόσφαιρα της νέας τάξης. Υπάρχουν στιγμές που φοβούνται πως κάποιοι συμμαθητές ή συμμαθητές της θα περιθωριοποιήσουν ή θα παραγγείλουν παρόλο που η ίδια θα δείξει διάθεση για συνεργασία. Εντούτοις οι όποιοι φόβοι και επιφυλάξεις που υπάρχουν στο μυαλό της μπορεί να μην υφίσταται στην εξωτερική αλλά στην εσωτερική της πραγματικότητα.

Η Μαρία πράττει και ενεργεί με σκοπό και διάθεση να παρουσιαστεί στην τάξη ως πρόθυμη και συνεργάσιμη συμμαθήτρια. Συμμετέχει και δραστηριοποιείται στο μάθημα όπως και σε όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες του σχολείου. Γνωρίζει τους συμμαθητές και τις συμμαθητές της, ανοίγεται, ακούει ενεργά τις απόψεις των άλλων παιδιών, συνεργάζεται και συνεισφέρει με τη συμμετοχή της στην εμπέδωση του καλού κλίματος στα πλαίσια της σχολικής τάξης.

Βιβλιογραφία

https://www.youtube.com/watch?v=QwF9a56WFWA

Vaia Magdalini Karakaxa

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΙΩΡΑΣ

Athina Tryfonopoulou

Stella Papazachariou

Anastasia Stamatiou